KOŚCIOŁY PARAFIALNE W CIECHANOWCU I OBRAZ MATKI BOŻEJ CIECHANOWIECKIEJ

Ciechanowiecka parafia powstała przed 1429 rokiem. Pierwszy drewniany kościół parafialny nosił wezwanie Świętego Stanisława – Biskupa i Męczennika. W kościele tym była kaplica grobowa rodu Kiszków. Z 1446 roku pochodzi informacja o szkole parafialnej w Ciechanowcu, co pośrednio dowodzi istnienia kościoła. W 1617 roku wzniesiono drugi drewniany kościół już pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej. Spłonął on wiosną 1657 roku podczas tzw. „potopu szwedzkiego”. Dnia 10 listopada 1617 roku J. E. Andrzej Lipski – biskup łucki odnowił fundację parafii. Kolejny (trzeci) drewniany kościół w Ciechanowcu ufundowano w 1696 roku.

Obecny (czwarty) murowany kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej zbudowano w latach 1732-1737, przy tzw. „końskim targu”, dzięki fundacji przedstawicieli rodu Ossolińskich. Projektantem barokowej świątyni był prawdopodobnie franciszkanin reformowany Mateusz Osiecki z Bociek, a budowniczym Jan Krzysztof Adrian Kluk – ojciec księdza Krzysztofa Kluka. Poświęcenia kościoła (według dawnej terminologii konsekracji) dokonał dnia 26 lipca 1739 roku J. E. Andrzej Stanisław Kostka Załuski – biskup łucki w latach 1736-1739.

Kościół jest orientowany, czyli mający prezbiterium skierowane na wschód. Dziewięć ufundowanych w 1737 roku ołtarzy nadało wnętrzu świątyni późnobarokowy wystrój. Do nawy głównej po bokach przylegają połączone kaplice z ołtarzami, a od przodu półkoliście zamknięte prezbiterium, prawie równe wysokością nawie. Dwukondygnacyjną fasadę, z szerokimi występami muru przy wejściu, opinają pilastry toskańskie. Fronton wieńczy kamienna rzeźba Świętej Katarzyny. Na kalenicy dachu nad nawą wznosi się barokowa sygnaturka. Nawę główną i prezbiterium przykrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe na zdwojonych gurtach, a kaplice sklepienie żaglaste.

Wewnątrz kościoła oprócz dziewięciu barokowych ołtarzy z XVIII wieku znajdują się: rokokowa ambona ścienna (odnowiona w 2023 roku), barokowa chrzcielnica (obok ołtarza z figurą Chrystusa) z około 1750 roku, na chórze dwunastogłosowe organy z 1911 roku, klasycystyczne epitafium z marmurowym popiersiem ks. Krzysztofa Kluka z 1848 roku (autor Jakub Tatarkiewicz), okolicznościowe tablice (m. in. z listą ciechanowieckich proboszczów), obrazy z okresu od XVII do XIX wieku, marmurowa posadzka z 1970 roku.

Kościół parafialny wielokrotnie na przestrzeni lat był uszkadzany w wyniku działań wojennych i remontowany. Kościół otacza czworoboczne ogrodzenie z bramą, którego naroża od frontu zajmują dwie jednokondygnacyjne dzwonnice, zaś z tyłu dawna kostnica. W jednym z bocznych ołtarzy, w pobliżu ołtarza głównego, w XVIII wieku umieszczono obraz Matki Bożej Ciechanowieckiej. W 1749 roku Stolica Apostolska nadała kościołowi odpust związany z Uroczystością Trójcy Przenajświętszej.

Plac przed kościołem, funkcjonujący jako parking, nosi obecnie imię najsławniejszego z tutejszych plebanów, a mianowicie żyjącego w latach 1739-1796 Księdza Krzysztofa Kluka, który był proboszczem ciechanowieckim od 1770 do 1796 roku. Przy placu tym znajdują się: budynek dawnego szpitala i klasztoru szarytek ufundowany w 1789 roku, domek parafialny z 1958 roku, naprzeciw kościoła murowana plebania z przełomu XIX i XX wieku, na środku placu neogotycka figura Świętego Floriana z 1849 roku, a jeszcze w obrębie przykościelnego muru klasycystyczny pomnik ks. Jana Krzysztofa Kluka dłuta Jakuba Tatarkiewicza – odsłonięty dnia 25 kwietnia 1850 roku i pomnik upamiętniający rocznicę wydania przez cesarza rzymskiego Konstantyna Wielkiego edyktu mediolańskiego w 313 roku. Edykt ten nie uczynił chrześcijaństwa jedyną religią państwową jak często błędnie się mniema, ale pozwalał chrześcijanom na swobodę kultu i posiadanie praw równym wyznawcom politeistycznych religii pogańskich.

Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus zajmuje szczególne miejsce w sercach wiernych parafii Ciechanowiec. Obraz znajdował się w pierwszym drewnianym ciechanowieckim kościele już od początków XVII wieku. Współcześnie od 2008 roku jest okryty nową srebrną sukienką. Cechami charakterystycznymi wizerunku jest to, że Maryja trzyma kwiat (biała róża bez kolców), zaś Jezus szczygła (ptak). Pojawienie się ikony w kościele parafialnym, datowane na początek XVII wieku, było reakcją na szerzący się na Podlasiu protestantyzm (kalwinizm i arianizm). Protestanci odmawiali czci Maryi i innym świętym, przez co każdy przejaw katolickiego kultu maryjnego stawał się jednocześnie formą hamowania wpływów reformacji.

Obraz został namalowany przez nieznanego artystę na płótnie o wymiarach 96,5 cm wysokości i 76,5 cm szerokości. Walory artystyczne obrazu pokazują, że jego twórca należał do szkoły ludowej reprezentującej wysoki poziom malarski i teologiczny. Prawdopodobnie jego fundatorem był Mikołaj Kiszka herbu Dąbrowa (żyjący w latach 1565-1620), który od 1588 roku do śmierci pełnił funkcję starosty drohickiego. To on w 1617 roku zbudował drugi drewniany kościół w Ciechanowcu pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej.

W okresie potopu szwedzkiego kościół parafialny został spalony. Dzięki Bożej Opatrzności obraz Maryi z Dzieciątkiem ocalał z pożaru. Kolejny drewniany kościół w Ciechanowcu zbudowano w 1696 roku z fundacji Marianny Oborskiej. Wówczas obraz Matki Bożej został umieszczony w bocznym „ołtarzu mniejszym Najświętszej Panny”, w pobliżu ołtarza głównego.

W tym miejscu obraz wisiał, aż do połowy XIX wieku. Około 1851 roku został usunięty z pierwszego bocznego ołtarza i powieszony w głębi kościoła na przedostatnim prawym filarze, patrząc od strony głównego wejścia do świątyni. Jego dotychczasowe miejsce zajął obraz Matki Bożej Ostrobramskiej. Stało się to podczas remontu świątyni w 1851 roku po wielkiej burzy, jaka nawiedziła Ciechanowiec w grudniu 1850 roku. Obraz Matki Bożej Ciechanowieckiej wisiał na przedostatnim filarze przez ponad półtora wieku.

Dopiero jesienią 2008 roku przeniesiono obraz na dawne, zaszczytne miejsce. Obecnie wizerunek Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej służy do zasłaniania obrazu Matki Bożej Ciechanowieckiej. Aktu koronacji ciechanowieckiego obrazu na prawie diecezjalnym dokonał J. E. Antoni Pacyfik Dydycz – biskup drohiczyński w latach 1994-2014. Koronacja miała miejsce dnia 23 maja 2009 roku o godzinie 16:00.

Wyrazem czci, jaką cieszył się w przeszłości obraz Matki Bożej Ciechanowieckiej były między innymi liczne wota i sukienki, w które „ubierano” Jezusa i Maryję oraz ceremonia odsłonięcia i zasłonięcia obrazu. Współcześnie parafianie i goście Sanktuarium ofiarowują intencje mszalne za przyczyną Matki Bożej Ciechanowieckiej prosząc o potrzebne łaski dla siebie i najbliższych oraz zapalają wotywne świecie, zarówno w klasycznej formie woskowej jak i nowoczesnej elektrycznej. W każdą pierwszą sobotę miesiąca o godzinie 7:00 celebrowana jest Eucharystia w intencjach zbiorowych do Boga przez przyczynę Matki Bożej Ciechanowieckiej.

na podstawie dostępnych źródeł opracował ks. dr Piotr Karwowski
A. D. 2023

z Jacek Żabicki, „Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia”, Warszawa 2010

Ciechanowiec – gm., pow. Wysokie Mazowieckie. W XIII w. okolice Ciechanowca należały do Mazowsza, a od 1366 do Litwy. Osada na lewym brzegu Nurca była lokowana w końcu XIV w., a prawo miejskie nadał jej wielki książę litewski Witold przed 1429. Miasto powstało na drodze handlowej z ziem litewsko-ruskich na Mazowsze. Na pocz. XVI w. właściciel Ciechanowca Piotr Kiszka zbudował zamek (spalony w 1915), w 1520 w mieście powstała komora celna. W XVI w. wyodrębniły się dwa organizmy miejskie: lewobrzeżne Stare Miasto oraz prawobrzeżne Nowe Miasto. Odtąd funkcjonowały dwa miasta mające różnych właścicieli. W 1580 Stare Miasto miało 275 domów, a Nowe Miasto  jedynie 58. Podczas najazdu szwedzkiego zamek Kiszków został zburzony, znacznych zniszczeń doznały oba miasta. W XVII w. zaczęli się tu osiedlać Żydzi. Pod koniec XVIII w. Stary Ciechanowiec był jednym z największych miast Podlasia – miał podłużny rynek otoczony zabudową, szpital, farę i cerkiew greckokatolicką, ok. ok. 300 domów, odbudowany zamek (stał się siedzibą Ossolińskich) i ogród botaniczny (założony przez botanika ks. Jana Krzysztofa Kluka, 1739-1796, od. 1770 miejscowego proboszcza). W 1807 został włączony do Rosji, a prawobrzeżny Nowy Ciechanowiec do Księstwa Warszawskiego (od 1815 Królestwa Polskiego). Wysokie cło ustanowione przez Rosję po upadku powstania listopadowego zahamowało eksport wyrobów włókienniczych z Królestwa Polskiego, dlatego z inicjatywy Ciecierskich, właścicieli Starego Miasta, powstało kilka manufaktur włókienniczych oraz kolonia niemieckich rzemieślników. W niedługim czasie ta część Ciechanowca przekształciła się w spory ośrodek przemysłowy, z działającymi kilkoma fabrykami i licznymi warsztatami rzemieślniczymi, w którym zaczęto wznosić murowane domy. Prawobrzeżny Ciechanowiec spadł do rangi ośrodka rolniczego i utracił prawa miejskie w 1870. Przed II wojną światową obydwa ośrodki połączono w jeden organizm miejski. Podczas eksterminacji Niemcy dokonali eksterminacji licznie mieszkających tu Żydów. Ośrodkiem rozplanowania lewobrzeżnego Ciechanowca jest wydłużony prostokątny rynek, a prawobrzeżnego – trójkątny plac (dawny rynek). Zachowało się sporo domów mieszkalnych z końca XIX i pocz. XX w.

Kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej. Parafia powstała przed 1429. Obecny kościół murowany zbudowano w latach 1732-1737, dzięki fundacji Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego, podskarbiego wielkiego koronnego. Był kilkakrotnie restaurowany. Jest orientowany, barokowy. Do nawy głównej przylegają rzędy połączonych niskich kaplic po bokach i półkoliście zamknięte prezbiterium z aneksami. Dwukondygnacyjną fasadę, z szerokimi występami muru przy wejściu, opinają pilastry toskańskie. Wieńczy ją fronton wyłamany, z kamienną rzeźbą św. Katarzyny w szczycie. Na kalenicy dachu nad nawą wznosi się barokowa sygnaturka. Nawę główną i prezbiterium przekrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe na zdwojonych gurtach, a kaplice sklepienie żaglaste. Wewnątrz znajdują się: późnobarokowy przestrzenny ołtarz główny sprzed 1777, barokowe ołtarze boczne z XVIII w., rokokowa ambona z ok. 1750, barokowa chrzcielnica z 2. ćw. XVIII w., obrazy z okresu od XVII do XIX w., m. in. ks. Jana Krzysztofa Kluka z 1848. Kościół otacza czworoboczne ogrodzenie z bramą, którego naroża zajmują dwie jednokondygnacyjne dzwonnice od frontu i dwie kostnice od tyłu, z lat 1737-1739.Na placu przykościelnym znajdują się klasycystyczny pomnik ks. Jana Krzysztofa Kluka z 1847 dłuta Jakuba Tatarkiewicza i neogotycka figura św. Floriana z 1849. W pobliżu kościoła stoi murowana plebania z 1887.

Cerkiew parafialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, prawosławna (ul. Mickiewicza 32). Była wzniesiona w 1875 na miejscu istniejącej wcześniej cerkwi unickiej. Jest murowana, wzniesiona na planie kwadratu, z absydą przylegającą od zachodu i prostokątnym przedsionkiem od wschodu, nad którym wznosi się ośmioboczna wieża-dzwonnica. Czterospadowy dach nad korpusem wieńczy cebulasta kopułka.

Kaplica grobowa Szczuków, cmentarna (ul. Sienkiewicza). Była wzniesiona ok. 1842 z inicjatywy Artura Ignacego Szczuki. Jest klasycystyczna, murowana, na planie krzyża greckiego, z kryptą. Elewacje opinają uproszczone pilastry i wieńczą trójkątne szczyty.

Dawna synagoga (ul. Mostowa 6). Została zbudowana w końcu XIX w. Murowana, wzniesiona na planie prostokąta. Po 1945 była wykorzystywana jako magazyn. [Obecnie odrestaurowana służy jako budynek Ciechanowieckiego Ośrodka Kultury i Sportu]

Budynek szpitala (pl. ks. Kluka 4). Ufundowała go Teresa z Lanckorońskich Ossolińska, starościna nurska, właścicielka lewobrzeżnej części miasta, dla Sióstr Miłosierdzia (szarytek). Został wzniesiony w latach 1785-1788. W 1809 i 1827 był uszkadzany przez pożary. Władze carskie skasowały szpital w 1842, a zakonnice opuściły miasto w 1864. Budynek został ponownie spalony w 1915, po odbudowie w 1925 mieścił magistrat. Po zniszczeniu po II wojnie światowej odrestaurowany (z przekształceniem wnętrz) w latach 1954-1960. Mieści szpital. Jest murowany o charakterze klasycystycznym, czworoboczny, dwupiętrowy, o dziewięciu osiach. Przy elewacji wschodniej stoi klasycystyczna brama wjazdowa.

Dawny zespół pałacowo-parkowy (ul. Pałacowa 5), położony na prawym brzegu Nurca. W pałacu mieści się Muzeum Rolnictwa im. Krzysztofa Kluka. W parku pałacowym powstał skansen wiejskiego budownictwa drewnianego Podlasia i pogranicza mazowieckiego (Dział Budownictwa Ludowego). Znajdują się tu m. in.: dwór myśliwski z 1858 z Siemion, chata dworkowa z ok. 1840 z Zaręb k. Siemiatycz, rozmaite typy chałup wiejskich, budynków gospodarczych, w tym lamusy z Rudy Mazowieckiej i Rudki, wzniesione w 2. poł. XVIII w., spichlerz z XVIII w. z Olszy k. Dąbrowy Białostockiej:

– pałac. Istniejący dwór od poł. XV w. stanowił ośrodek prawobrzeżnej części dóbr ciechanowieckich. Obecny pałac zbudowano ok. 1875 dla rodziny Starzeńskich wg proj. Juliana Ankiewicza. Spalony w 1941, został odbudowany w latach 1966-1969 z adaptacją na cele muzealne. jest neorenesansowy, wzniesiony na planie zbliżonym do litery „E”, o asymetrycznej bryle. Część środkowa, z obustronnym ryzalitem, i południowa są piętrowe, pozostałe części zaś parterowe,

– oficyna. Była zbudowana zapewne ok. 1860. Jest murowana, nawiązująca stylistycznie do neorenesansowej willi toskańskiej, o nieregularnej bryle, parterowa z niskim mezaninem (półpiętrem) oraz piętrowym ryzalitem w północno-wschodnim narożniku. Przylegający do niej dziedziniec otacza wysoki otynkowany mur podzielony wnękami, z cylindrycznymi basztami w narożnikach,

– stajnia i wozownia. Zostały wzniesione w 1866. Usytuowane są po bokach bramy wjazdowej do zespołu. Stajnia jest zbudowana na rzucie podkowy, a wozownia, parterowa z mieszkalnym poddaszem, na rzucie prostokąta,

– młyn wodny. Był zbudowany w 2. poł. XIX w. Jest drewniany, z piętrową częścią mieszkalną.

Historia wsi i folwarku Malec

Wieś Malec założona została na początku XV w. i weszła w skład dóbr ciechanowieckich nadanych przez księcia Witolda przed 1429 rokiem rycerzowi Pawłowi (Paszkowi) Strumiłło. Po nim dobra ciechanowieckie dziedziczyli jego synowie Maciej (protoplasta rodu Ciechanowieckich) i Piotr (Pietraszko). Maciej i Piotr podzielili między siebie Ciechanowiec wzdłuż rzeki Nurzec. Do Piotra oprócz lewobrzeżnej części Ciechanowca należały też wsie Malcz (Malec) i Skrócz (Skórzec) w których wójtem w 1469 r. był ustanowiony przez niego Waśko Skirwin. Żoną Piotra była Katarzyna Niemira, z którą miał synów: Stanisława zwanego Kiszka herbu Dąbrowa, Piotra i Mikołaja. Piotr zmarł w 1485 r. Po ojcu Stanisław Kiszka odziedziczył dobra ciechanowieckie po lewej stronie Nurca wraz ze wsią Malec. Jego żoną była Anna Montygird, z którą miał syna Piotra i córkę Annę. Stanisław Kiszka wielki hetman litewski, starosta lidzki, grodzieński i smoleński zmarł w 1514 r. Pozostałą po nim fortunę odziedziczył jego syn Piotr, urodzony około 1496 r.  starosta drohicki, kasztelan trocki i starosta żmudzki i córka Anna, żona księcia Jana Radziwiłła, a po jego śmierci żona Stanisława Kieżgajło. Żoną Piotra Kiszki została Anna Ilinicz  w 1515 r., z którą miał trzech synów: Stanisława, Piotra (II) i Mikołaja. Po nim dziedziczyli jego synowie Stanisław Kiszka (protoplasta linii litewskiej) wojewoda witebski. Żoną jego była Anna Radziwiłł, z która miał synów Jana i Stanisława. Piotr (II) urodzony około 1520 r. i zmarły w 1550 r. Miał syna Stanisław, który zmarł w wieku dziecięcym w 1552 r. Trzeci syn, Mikołaj Kiszka od 1569 r. wojewoda podlaski był właścicielem miast: Ciechanowiec, Sokołów i Węgrów oraz 70 wsi w tym Malca. Z zapisów w rejestrze podatkowym z 1580 r. wynika, że urzędnik wojewody podlaskiego Piotr Czechowski przekazał podatek ze wsi: Przybyszyn, Kosiorki, Kozarze, Tworkowice, Bujenka, Kołaki i Malec pobrany z włók osiadłych, od ogrodników osiadłych i dorocznych kół młyńskich. A urzędnik wojewody szlachetny Rafał Zalewski przekazał podatek ze wsi Kamień. Z tego można wnioskować, że w 1580 r. wieś Malec była własnością wojewody podlaskiego Mikołaja Kiszki. Piotr Kiszka zmarł w 1534 r. W 1541 r. synowie Piotra dokonali  podziału dóbr ojczystych. Część Ciechanowca należącą do Kiszków otrzymał Mikołaj  Kiszka ur. w 1524 r. zmarł w 1587 r. Po jego śmierci wieś Malec odziedziczył jego syn Mikołaj (II) starosta drohicki od 1588 r. W 1617 r. ufundował w Ciechanowcu drewniany kościół. Zmarł w 1620 r.  Po nim dziedziczyli: jego syn Piotr Kiszka, zmarły bezpotomnie w 1621 r. i córki: Barbara żona Jana Chędzyńskigo starosty nurskiego, Anna żona Jakuba Iwanowskiego podczaszego podlaskiego i Zofia ksienia klasztoru benedyktynek.

W 1622 r. Barbara i Anna podzieliły się dobrami po zmarłym bracie Piotrze Kiszce. Barbara wzięła Rudkę ze wsiami, a Anna Ciechanowiec ze wsiami. W 1623 r. Anna Iwanowska zapisała Mikołajowi Kiszce, wojewodzie derpskiemu, synowi Jana starosty żmudzkiego, klucz dóbr ciechanowieckich ze wsią Malec. Ten, że Mikołaj Kiszka w 1626 r. sprzedał wieś Malec Marcinowi Milewskiemu podstarościemu drohickiemu (nurskiemu ?), a pozostałe wsie z tego klucza w 1627 r. Abrahamowi Sieniucie z Lachowiec. Marcin Milewski w 1632 r podpisał elekcję Władysława IV Wazy. Marcin Milewski miał syna Jana podstolego drohickiego urodzonego około 1610 roku i córkę Barbarę urodzoną około 1620 r. Franciszek Suchodolski, syn Sebastiana chorążego podlaskiego, po zmarłym w 1636 r. ojcu odziedziczył majątek Kiełczew w parafii Prostynia. Około 1650 r. poślubił Barbarę Milewską. W 1662 r. Jan Milewski podstoli drohicki był już wdowcem. Mieszkał w dworze w Malcu i w roku tym zapłacił podatek od urzędu 32 złote, od 3 sług szlacheckich i od czeladzi plebejskiej razem 51 złotych i 6 groszy. Zmarł bezpotomnie przed 1691 r. Po nim siostra jego Barbara Suchodolska odziedziczyła wsie Malec i Bachorza w powiecie drohickim. Franciszek i Barbara Suchodolscy osiedli w dworze Malec, w którym urodziło się im 3 synów: Baltazar, Jan i Aleksander. Franciszek Suchodolski był miecznikiem mielnickim, zmarł przed 1691 r. Wdowa Barbara Suchodolska w 1691 r. zapiała wsie Malec i Bachorza swoim synom. Urząd miecznika mielnickiego sprawował po Franciszku syn Baltazar i wnuk Grzegorz Leon syn Baltazara. Żoną Grzegorza była Weronika Jabłonowska córka Andrzeja i Urszuli ze Skiwskich. W Dworze Malec urodził się ich syn Jan Józef w 1724 r. i córka Urszula Kazimiera w 1726 r. Żoną Jana Józefa Suchodolskiego wojskiego urzędowskiego i miecznika mielnickiego została Kunegunda Staniszewska córka Józefa podstolego ziemi łomżyńskiej, która była wnuczką Jana Staniszewskiego kasztelana wyszogrodzkiego. Po śmierci jej ojca w 1777 r. dostała po rodzicach spłatę za jej dział w wysokości 23.000 zł. W Dworze w Malcu urodziło się im dwóch synów i dwie córki w latach 1761 – 1775. Pod koniec XVIII w. majątek Malec od Suchodolskich wykupił rząd pruski. Kolejnym właścicielem folwarku Malec (667 ha) został Fryderyk von Kuhlen, od którego w 1816 r. kupił go Dominik hr. Ciecierski. Po śmierci w 1828 r. Dominika hr. Ciecierskiego wieś i folwark Malec odziedziczył syn Justyn, który zmarł w 1829, a po nim dostały się one Marii Sabinie hr. Ciecierskiej, która w 1828 r. była już żoną Ludwika hr. Załuskiego. Oprócz folwarku w Malcu Maria Sabina odziedziczyła też część majątku Czaje wraz z dworem, w którym zamieszkiwała. I tu zapewne w połowie lat trzydziestych urodził się ich syn Henryk i córka Konstancja. W folwarku w Malcu w tym czasie administrował szlachcic Michał Koc. W Księdze spisów parafialnych parafii Ciechanowieckiej z lat 1835 – 1841 jako zamieszkujący w obrębie Dworu wymienieni są: Wielmożny Pan Michał Koc lat 60 i Wielmożna Pani Brygida Koc lat 50 oraz Osmolski Stanisław lat 45, Osmolski Jan lat 30, Osmolski Piotr lat 2, Olędzki Grzegorz lat 20, Olędzki Karol lat 22, Antoniak Józef lat 45, Antoniak Marianna żona lat 30, Antoniak … syn rok 1, Huk Helena lat 40, Huk Jakub lat 20, Huk Marianna żona lat 20, Marciniuk Joachim lat 50, Marciniuk Elżbieta żona lat 40, Marciniuk Leon syn lat 18, Marciniuk Aniela córka lat 15, Marciniuk Joanna córka lat 13, Marciniuk Mateusz syn lat 23, Marciniuk Marianna żona lat 20, Marciniuk Marcin syn lat 2. Za udział w powstaniu styczniowym Henrykowi hr. Załuskiemu skonfiskowany został majątek Czaje. Pomimo zgody generała – gubernatora na zakup jego przez podpułkownika Sawickiego nie doszło do finalizacji zakupu. Sąd Główny w 1869 r. przyznał nieruchomość Konstancji Szczuce, siostrze zbiegłego Henryka, a po jego śmierci w 1874 r. synom Konstancji: Stanisławowi, Konstantemu, Leonowi i Edwardowi. Konstancja hr. Załuska poślubiła Dominika Juliana Szczukę ur. w 1832 r. syna Andrzeja Marszałka Szlachty Obwodu Białostockiego, który odziedziczył folwark Nowodwory. W 1889 r. Szczukowie sprzedali folwark Malec Stanisławowi hr. Jezierskiemu, dziedzicowi majątku Pobikry, mężowi Wandy córki Stefana, wnuczki Dominika, hrabiny Ciecierskiej. Powierzchnia wsi Malec to około 210 ha, a folwarku około 660 ha w tym około 400 ha lasu. Według spisu ludności z 1921 r. we wsi Malec w 44 budynkach mieszkalnych zamieszkiwało 297 osób, a w folwarku w 4 budynkach 70 osób. Folwark Malec pozostał w rękach Jezierskich do czasu II wojny światowej. Po Stanisławie odziedziczył go jego syn Józef hr. Jezierski, zamieszkujący w pałacu w Pobikrach, a w Malcu administrował Julian Pierlejewski.  W latach 1940 – 1944 w Malcu był kołchoz założony przez Rosjan. Gdy w 1941 Niemcy zajęli Malec zarządcą został wschodnio pruski bauer, pozostawiając administrowanie Julianowi Pierlejewskiemu. Po zajęciu Malca w 1944 r przez wojska rosyjskie folwark Malec został całkowicie rozparcelowany.

 

Opracował dr inż. Jan Mamaj

 

Views: 743